Spectaculair circulair: 27 appartementen Valerius Zwolle
De beste weg naar duurzaamheid en circulariteit moet stap voor stap genomen worden, met een ambitieuze opdrachtgever voorop
Trebbe realiseerde in Zwolle 27 circulaire appartementen voor woningcorporatie SWZ. De appartementen verrezen in slechts acht maanden aan de Schubertstraat in de wijk Holtenbroek, op de plek van voormalig basisschool Valerius. De naam Valerius wordt opnieuw gebruikt en prijkt nu aan de gevel van het appartementencomplex. Maar die naam is niet het enige dat opnieuw is gebruikt bij de realisatie van dit appartementencomplex. Ook was er veel aandacht voor het hergebruik van bouwmaterialen. De hoogste tijd voor een terugblik
Toekomstbestendig bouwen met aandacht voor de omgeving
Vanuit de versnellingsactie woningbouw Zwolle, verkreeg SWZ de locatie aan de Schubertstraat voor sociale woningbouw. “De versnellingsactie is een samenwerking tussen de drie Zwolse woningcorporaties en de gemeente Zwolle, waarbij het uitgangspunt is om versneld woningbouw te realiseren”, vertelt Mark Meulenkamp, projectmanager bij SWZ. SWZ nam de locatie in ontwikkeling en schreef een design & build uitvraag uit. In deze uitvraag werd gevraagd een appartementencomplex van vier bouwlagen met een kap, met plek voor 27 appartementen. Daar voegde SWZ een aantal belangrijke uitgangspunten aan toe, zoals betaalbaarheid, gebruikskwaliteit, leefbaarheid en toekomstwaarde. “Voor ons zijn dit belangrijke pijlers”, licht Mark toe. “Wij werken voor een doelgroep met een smalle beurs, dat betekent dat we sober en doelmatig bouwen. Onze huurders moeten comfortabel en fijn kunnen wonen, dat borgen we met gebruikskwaliteit. Onze projecten zijn vaak binnenstedelijk, dus houden we rekening met de omgeving en moeten die bijdragen aan de leefbaarheid in de wijk. Wij bouwen voor de lange termijn, minimale onderhoudslasten zijn voor ons daarin van belang zodat we deze woningen goed en betaalbaar kunnen aanbieden, nu en in de toekomst.” Aan deze pijlers voegde SWZ circulariteit toe. “Dit is voor ons een relatief nieuw uitgangspunt. Hoe we nu met de aarde en haar grondstoffen omgaan, dat kunnen we niet blijven doen. Daarom voegden we circulariteit toe aan de uitvraag. Wij wilden écht de volgende stap zetten in hergebruik van materialen. We definieerden zelf een aantal circulaire elementen zoals een circulaire keuken en circulaire materialen in de badkamer en het toilet. In de uitvraag stelden we ook de vraag aan de inschrijvende partijen wat er nog meer mogelijk was op circulair gebied.”
Een uitvraag opgepakt vanuit krachtenbundeling
Trebbe kreeg een uitnodiging om deel te namen aan de uitvraag van SWZ. Om op een juiste wijze invulling te geven aan het ontwerp en de circulaire wensen gaat Trebbe het partnerschap met LKSVDD architecten uit Enschede aan. “Met LKSVDD werken we ook intensief samen binnen Drenthe Woont Circulair, een logische keuze om ook deze vraag gezamenlijk aan te vliegen”, vertelt Marieke de Groot, projectontwikkelaar bij Trebbe. “We leggen bij LKSVDD de circulaire lat voor onze projecten hoog. In dit geval heeft SWZ circulariteit onderdeel gemaakt van de uitvraag. Dat maakte dat deze uitvraag ons op het lijf geschreven is”, licht Sander ter Harmsel, architect | partner bij LKSVDD architecten toe.
Conceptueel bouwen; werken vanuit slimme standaarden waar het moet, de ruimte zoeken en nemen waar het kan
Trebbe dient het winnende plan in. “Het plan van Trebbe en LSKVDD voldeed volledig aan de uitvraag”, blikt Mark terug. “Daarnaast overtrof het ook onze verwachtingen. Enerzijds door de inpassing van het plan in de omgeving, anderzijds doordat er echt verder gezocht is naar circulaire toepassingen.” Het gebouw telt vier bouwlagen, heeft een kap en 27 appartementen met een gemiddeld vloeroppervlak van 70 m2. Bij uitstek geschikt voor één- en tweepersoonshuishoudens. Bij de ontwikkeling van het gebouw is gebruik gemaakt van Trebbe HoogWonen, het concept voor appartementencomplexen van Trebbe. “Het concept geeft een mooi houvast om tot een optimaal plan te komen. De kracht van het concept is dat er toch voldoende ruimte is om het gebouw een eigen draai te kunnen geven”, vertelt Sander. Door te werken met een concept kan Trebbe de ontwikkeling snel doorlopen en is ook het bouwproces voorspelbaar en efficiënt. Wel zijn er enkele aanpassingen op het concept doorgevoerd om het in te zetten voor dit traject. “Binnen ons concept werken we voor appartementencomplexen eigenlijk altijd met platte daken. Hier was specifiek de vraag om een gebouw met een kap. Het is mooi om te zien dat we binnen de kaders van het concept nog vrijheid hebben om iedere keer weer een gebouw op maat te maken voor onze opdrachtgevers. Want die kap die kwam er dus gewoon”, verduidelijkt Marieke.
Goed ingepast in de omgeving
Voor het ontwerp had de architect nog voldoende vrijheid. Sander: “De stijl die we voor Valerius hebben gekozen is ingegeven door de omgeving. Wij wilden Valerius goed inpassen in de bestaande omgeving.” Dat was ook de wens vanuit SWZ, het bestemmingsplan en het beeldkwaliteitsplan; er werd gevraagd om een gebouw van vier bouwlagen hoog met een kap. Net als de andere appartementencomplexen in de omgeving. Mark was direct enthousiast over het ontwerp van Valerius: “De gekozen architectuur sluit goed aan op de bestaande omgeving. Ook zijn binnen het ontwerp het parkeren en de bergingen mooi en inpandig opgelost.” Sander vertelt dat architectuur naadloos aansluit op die omliggende omgeving omdat het refereert aan de jaren 60/70 architectuur. “Deze zie je veel in de wijk. Om het gebouw toch iets spannender te maken hebben we de kopse gevels verbijzonderd door de hoekappartementen een kwartslag te draaien. Dat gaf ook direct een mooie opsluiting van de galerijen. Deze vallen nu binnen het volume van het gebouw en niet erbuiten”, vertelt Sander.
Oud verenigen met nieuw
Ook is, binnen het concept HoogWonen, invulling gegeven aan de circulaire wens van SWZ. Sander: “Naast het feit dat circulariteit bijdraagt aan een betere, duurzamere wereld, vind ik het ook mooi om met circulariteit aan de slag te gaan omdat de toepassing van gebruikte materialen nieuwe gebouwen direct al een verhaal en een karakter geven”. Marieke is het hiermee eens. “Het is mooi dat we binnen het concept HoogWonen voldoende ruimte hebben om circulaire materialen en toepassingen in te passen.” En er komen tal van circulaire toepassingen terug binnen Valerius:
- De circulaire keuken van Bruynzeel; In een circulaire economie bestaat er geen afval meer. En dat is wat Bruynzeel bereikt door de keuken bij vervanging op te halen en te recyclen, zodat de materialen worden verwerkt tot nuttige grondstoffen die opnieuw de economie in kunnen. De keukens van Bruynzeel worden co2-neutraal geproduceerd.
- De badkamer en het toilet bevatten circulaire elementen. Zo zijn deze bekleed met Tec-Board van Keratop. Dit zijn prefab-panelen, gemaakt van hardschuim met een groot formaat keramische tegel als afwerking. Dit geeft de ruimte een luxe uitstraling. De panelen zijn circulair, doordat ze remontabel zijn. Doordat deze tegel op een Tec-Board zit hoeven we in de badkamers niet te tegelen; het Tec-Board wordt rechtstreeks op de binnenmuren verlijmd en is vrijwel voegvrij. Deze oplossing voor de badkamer is niet alleen een groene keus, maar ook een keuze voor onderhoudsvrij materiaal dat heel lang meegaat en er bovendien goed uitziet. De elementen zijn heel licht en geschikt voor zowel vloer- als wandafwerking. Het gekozen sanitair is van Sphinx en kan volledig worden gerecycled.
- Gebroken betontegels als metselwerk. Om de entree een extra accent mee te geven hebben we een gave toepassing gevonden: het vermetselen van gebroken, gebruikte betontegels. Dit doet iets met de uitstraling van het gebouw, geeft de entree een extra accent en bovendien dragen we letterlijk ons steentje bij in de kringloop van materialen.
- Circulaire kozijnen gemaakt van sloophout. De bergingsdeuren krijgen allemaal een circulair binnenkozijn. Dit kozijn heeft Trebbe zelf ontwikkeld en toegepast. De kozijnen worden gemaakt van sloophout. Dit deden we al eens bij de Herberg in Zwolle. Het is niet alleen mooi, maar ook goed voor het milieu; gebruikt hout krijgt een tweede leven.
- Circulaire sloten. Stiho heeft een ‘urban mining’ assortiment met sloten. Dit zijn producten die een tweede leven krijgen, waaronder sloten die aan de eisen van nieuw voldoen. In plaats van dat het op de afvalberg terechtkomt, gebruiken we deze sloten voor de bergingsdeuren aan de Schubertstraat.
- De mozaïeken die ooit prijkten op de basisschool hebben een mooie plek in de gevel van het nieuwe gebouw gekregen.
Ook Mark is blij met de circulaire invulling die Valerius heeft gekregen. “We hebben met onze uitvraag ingezet op circulariteit en ook gevraagd om zelf met circulaire toepassingen te komen. Het is mooi dat je dat nu in werkelijkheid ziet én dat hier ook oud weer wordt verenigd met nieuw door onder meer het hergebruik van de mozaïeken van de voormalige basisschool.”
Snel ontwikkelen, snel bouwen
Na een relatief korte voorbereidingstijd, startte de bouw al snel. “Eén van de grote voordelen van het ontwikkelen en bouwen vanuit een concept”, blikt Tjerk Mulder, uitvoerder op het project Valerius terug. De samenwerking met SWZ en LKSVDD verliep goed. “We hebben regelmatig overleg gevoerd. Mede door de circulaire elementen en de afwijkingen van ons concept hadden we zo nu en dan een extra overleg nodig. Maar we konden snel met elkaar schakelen en zijn gezamenlijk iedere keer weer tot goede oplossingen gekomen. Dus ik blik terug op een goed project vanuit een soepele samenwerking. En dat is fijn, want bij het bouwen heb je elkaar nodig.” Ook SWZ blikt terug op een fijne samenwerking. “De overleggen waren goed, al tijdens de voorbereiding en die lijn is doorgetrokken naar de uitvoeringsfase. Voor mij waren de korte lijnen en de nuchtere houding kenmerken van deze samenwerking”, vertelt Mark. Ondanks het feit dat de circulaire elementen in het concept van Trebbe HoogWonen moesten worden ingepast, heeft dit geen noemenswaardige invloed gehad op de planning volgens Tjerk. “Dat laat ook wel de flexibiliteit van concept zien. Dat we die circulaire elementen kunnen inpassen, zonder in te boeten op de kwaliteit of de doorlooptijd.”
Snel naar een fijn thuis
De appartementen werden binnen acht maanden gerealiseerd en op de afgesproken datum opgeleverd. Er kan dus tevreden teruggeblikt worden op de ontwikkeling en realisatie van dit bijzondere project, vindt Mark. “Toen we van start gingen waren de omwonenden kritisch op de komst van dit complex. Door juist hen goed te informeren en te betrekken in het proces is de kritische houding veranderd naar een enthousiaste houding.” Ook de bewoners zijn enthousiast en kunnen niet wachten om hun nieuwe woning te betrekken. “Valerius is een voorbeeld van hoe je stapsgewijs invulling kunt geven aan circulariteit. Ik vind het complex echt een aanwinst voor de wijk en ben ervan overtuigd dat de bewoners hier straks heel fijn en comfortabel wonen”, rondt Mark het gesprek af.